Embedding-Based Retrieval: Jak działa inteligentne wyszukiwanie danych?

Wyszukiwanie informacji towarzyszy nam każdego dnia – od korzystania z Google, przez przeszukiwanie firmowych baz wiedzy, aż po aplikacje mobilne. Klasyczne metody wyszukiwania opierają się głównie na dopasowaniu słów kluczowych, co w wielu przypadkach okazuje się niewystarczające. Użytkownik może użyć innego słowa niż autor dokumentu, a mimo że treść jest merytorycznie zgodna z zapytaniem, system jej nie zwróci. W odpowiedzi na te ograniczenia powstały nowoczesne techniki oparte na sztucznej inteligencji, które pozwalają systemom rozumieć znaczenie zapytań, a nie tylko ich brzmienie. Jednym z kluczowych rozwiązań w tym obszarze jest właśnie Embedding-Based Retrieval, czyli wyszukiwanie bazujące na wektorowych reprezentacjach danych.

Czym są embeddingi?

Embeddingi to matematyczne reprezentacje obiektów – takich jak słowa, zdania, obrazy czy dźwięki – zapisane w postaci wektorów w przestrzeni liczb. Ich głównym celem jest uchwycenie znaczenia i kontekstu, a nie tylko powierzchownej formy. Na przykład słowa „pies” i „kot” będą miały wektory położone blisko siebie, ponieważ odnoszą się do podobnych pojęć, podczas gdy „pies” i „samochód” znajdą się znacznie dalej w przestrzeni wektorowej. Dzięki temu komputer może „rozumieć” relacje semantyczne i wyszukiwać treści nie tylko na podstawie dokładnego dopasowania znaków, lecz także sensu zapytania. Embeddingi tworzy się za pomocą modeli uczenia maszynowego, które analizują ogromne zbiory danych i uczą się reprezentować znaczenia w formie, którą systemy informatyczne potrafią szybko przetwarzać.

Czy szukasz wykonawcy projektów IT ?

Sprawdź case studies

Od słów kluczowych do znaczeń

Tradycyjne wyszukiwanie opiera się na dopasowaniu słów kluczowych – system sprawdza, czy w dokumencie występuje dokładnie ten sam wyraz, którego użył użytkownik. Problem w tym, że język naturalny jest pełen synonimów, skrótów i różnych sposobów wyrażania tej samej myśli. Jeśli ktoś wpisze hasło „auta elektryczne”, a dokument zawiera frazę „samochody na prąd”, klasyczna wyszukiwarka może go pominąć. W podejściu embeddingowym ten problem znika, ponieważ system analizuje znaczenie zapytania i odnosi je do treści w bazie wiedzy. Dzięki temu wyszukiwarka semantyczna potrafi kojarzyć różne sformułowania, a użytkownik szybciej dociera do informacji, których naprawdę potrzebuje – nawet jeśli nie użył tych samych słów, co autor treści.

Jak działa Embedding-Based Retrieval krok po kroku

Proces wyszukiwania opartego na embeddingach można podzielić na kilka kluczowych etapów. Najpierw dokumenty źródłowe (np. artykuły, e-maile, pliki PDF) są przetwarzane przez model językowy, który zamienia je na wektorowe reprezentacje – embeddingi. Każdy dokument lub jego fragment otrzymuje unikalny wektor, który opisuje jego znaczenie w przestrzeni liczb.

Kiedy użytkownik wpisuje zapytanie, system wykonuje tę samą operację – zamienia pytanie na embedding. Następnie porównuje wektor zapytania z wektorami dokumentów zapisanymi w bazie. Najczęściej stosowaną metodą jest obliczanie podobieństwa kosinusowego, które pozwala określić, jak „blisko” siebie znajdują się dwa wektory w przestrzeni.

Na tej podstawie system sortuje dokumenty według stopnia dopasowania znaczeniowego i zwraca użytkownikowi te, które mają największą semantyczną zgodność z pytaniem. Dzięki temu wyszukiwarka oparta na embeddingach działa nie tylko jak filtr słów kluczowych, ale jak narzędzie rozumiejące intencję użytkownika.

Przykłady zastosowań w praktyce

Embedding-Based Retrieval znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach, w których liczy się szybki dostęp do właściwych informacji:

• Chatboty i asystenci AI – potrafią odpowiadać na pytania użytkowników, wyszukując odpowiednie fragmenty w dokumentacjach czy bazach wiedzy.
• Systemy rekomendacji – np. w e-commerce, gdzie produkty są proponowane nie tylko na podstawie historii zakupów, ale także podobieństwa opisów i recenzji.
• Wyszukiwarki dokumentów firmowych – ułatwiają pracownikom odnalezienie potrzebnych plików nawet wtedy, gdy użyją innych sformułowań niż autor dokumentu.
• Analiza treści w social media – grupowanie i wyszukiwanie postów według ich sensu, a nie tylko użytych hashtagów.
• Wyszukiwanie obrazów i multimediów – system może znaleźć zdjęcia przedstawiające „pies w parku”, nawet jeśli w opisie pliku nie występuje dokładnie takie sformułowanie.
• Medycyna i badania naukowe – szybkie odnajdywanie publikacji lub case study powiązanych tematycznie z określonym problemem klinicznym.

Technologie i narzędzia wspierające embeddingi

Rozwój embeddingów nie byłby możliwy bez odpowiedniego zaplecza technologicznego. Do generowania wektorowych reprezentacji wykorzystuje się modele językowe i uczenia maszynowego, takie jak BERT, Sentence Transformers czy nowoczesne modele dostarczane przez OpenAI. Kluczową rolę odgrywają też bazy danych wektorowych (m.in. Pinecone, Weaviate, Milvus, Vespa), które umożliwiają szybkie przechowywanie i przeszukiwanie milionów embeddingów. W praktyce często łączy się je z narzędziami typu LangChain czy LlamaIndex, które pomagają budować aplikacje integrujące wyszukiwanie semantyczne z innymi funkcjami sztucznej inteligencji. Dzięki tym rozwiązaniom firmy mogą tworzyć chatboty, systemy rekomendacji czy wyszukiwarki dokumentów, które działają nie tylko szybko, ale i w sposób naprawdę inteligentny.